Latince adı: Pelargonium Domesticum
İngilizce adı: Scented Leaved
Familya: Sardunyagiller
Ana yurdu: Güney Afrika
Türleri: Genel sardunya, Sakız sardunyası, ceylan, ıtır
Baharla birlikte uykudan uyanan sardunyalar, rengârenk açan çiçekleri ve mest edici kokularıyla gönülleri en çok fetheden süs bitkilerinden. Komşu saksılardan koparılan sardunya dalları, kolayca toprağa tutunarak kısa sürede balkonlarımızı şenlendirirken, kopardıkça coşan komşu sardunyalar, paylaşmanın iyileştirici gücünü yansıtıyor.
Anneannelerimizin yağ tenekelerini kireçle boyayarak bembeyaz saksılar yaptığı vakitlerde, Kasım ayında bir tek sardunyadan koparılan dallarla nice bebek sardunyalar büyütür, baharın yüzünü göstermesiyle de ekonomik çiçek bahçelerinin keyfini sürerlerdi.
Bugün ise sardunyanın Türkiye’de ve Dünya’da en çok üretilen süs bitkilerinden biri olması boşuna değil. Ancak eski sardunyaları bulmak zor, üretim aşamasında kullanılan hormon ve kimyasal ilaçlar, sardunyanın mahiyetinde yatan “bir taneden bin tane” olgusuna gölge düşürüyor ve önümüzdeki bahara açmayan çiçekleri ancak hayalleri süslüyor. Bu nedenle, bitki severler olarak, doğal yetiştirilmiş hormonsuz sardunyaları tercih etmek, tüketici değil üretici bir bitki bakımı için ilk şart.
Gerisi ise oldukça kolay, sardunyalar nazenin değil, bakıcısını yormadan güzel güzel açması, buram buram kokması için gereken koşullar düzen ve ölçüden ibaret; ne çok sıcak, ne çok soğuk; ne kızgın güneş ne gölge; ne bol su ne kurak toprak. Tüm ihtiyaçlarını ayarında karşılar, ölçüde şaşmazsanız, rengârenk açan sardunyalar büyütür, yıllarca süren güzelliğinin şahidi olursunuz.
Özellikle Akdeniz ülkelerinde çokça yetiştirilen sardunya, Akdeniz insanları gibi sıcağı sever. Kışa dayanıklı olsalar da, dondan etkilenirler. Bu nedenle balkondaki sardunyalarınızı kışın içerde, güneş gören bir yerde misafir etmek, bahar gelince yeniden çiçek açmalarını sağlar.
Hem bahçede hem saksıda yetişebilir ancak uzun, yatay, sığ saksıları sevmez. Bahçenin yerini tutmasa da, ananelerimizin yağ tenekeleri gibi derin saksılar onlara için uygun bir yaşam alanı sunar. Sık saksı değiştirmek sardunyaları yorarken, kış uykusundan uyanırken toprağının değiştirilmesi onlara hayat verir.
Sulama
Sardunyalar periyodik olarak ve hep aynı ölçüde sulamaları sever. İki sulama arası toprağın kurumasını izin vermek gerekir. Sulama periyodu ve ölçüsü mevsime göre değişir. Yazın haftada iki defa su verdiğimiz sardunyalarımız, kış başında uykudan önce aldığı bol sudan sonra, ayda bir sulanmalı ve tabağı asla sulu bırakılmamalıdır. Büyümek için neme ihtiyaç duymayan bitkimizi su stresine sokmadan, ihtiyacı kadar sulamalıyız ki böylece kök çürümesi ve mantar gibi istenmeyen durumlardan koruyup uzun süre hayatta kalmasını sağlayabilelim.
Bakım
Bakımı kolay olan güçlü sardunyalar, kızgın öğleden sonra güneşine, kışın 11 derecenin altına düşen soğuk havalara ve hava akımına karşı hassastır. Solmaya yüz tutan çiçekleri, beklemeden dallarından koparıp temizlersek bitkimiz daha da canlanır, koparılan çiçeklerinin yerini daha güçlü daha sağlıklı çiçekler alır.
Çoğaltma
Bitkiden 5-6 cm. boyunda kopardığımız dalı toprağa veya suya daldırırız, çelik iyice tutana kadar gölge bir yerde muhafaza ederiz böylece bebek bitkimiz güneşten kavrulmaz. Toprakta tutturduğumuz bitkimizin suyunu da köklenene kadar seyrek verelim ki çürümesin. Çelikleme yönteminin yanı sıra, bazı sardunyalar tohumdan da çoğaltılabilir. Bitkimizi köklendikten sonra gübreli, taşlı veya kumlu toprağa dikmeyi tercih ederiz, en hızlı büyüdükleri toprak türü ise kızıl topraktır.
Sedef Karakaş
